„Nie chcemy sierpów ani młotów
i obrzydł nam germański wróg.
Na pomstę mamy dziś ochotę,
za Polskę spłacić krwawy dług.
Myśmy rebelianci,
polscy partyzanci.
Poszliśmy w las,
bo nadszedł czas,
bo nadszedł czas”
De Press – „Myśmy Rebelianci”
(„Myśmy Rebelianci. Piosenki Żołnierzy Wyklętych”,
Muzeum Powstania Warszawskiego 2009)
Sanitariuszka z powołania
Genowefa Kroczek przyszła na świat 14 czerwca 1919 r. w Przyszowej
(gmina Łukowica leżąca w Małopolsce, między Limanową a Nowym Sączem).
Pochodziła z zamożnej i oświeconej rodziny chłopskiej, która angażowała
się w działalność ruchu ludowego, a swoim dzieciom pragnęła zapewnić jak
najlepsze wykształcenie. Syn państwa Kroczków, starszy brat Geni,
został zawodowym dentystą. Sama Kroczkówna również miała aspiracje
związane z medycyną: planowała zostać lekarką lub pielęgniarką. Według
różnych źródeł, dziewczyna ukończyła gimnazjum albo szkołę
pielęgniarską. Legitymowała się świadectwem dojrzałości i mogła pójść na
studia. Wybuch II wojny światowej spowodował, że otrzymała ona szansę,
aby spróbować swoich sił jako osoba ratująca rannych i chorych.
Genowefa, przedwojenna członkini Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici”,
stanęła bowiem na czele powiatowego (limanowskiego) Zielonego Krzyża[1].
Pod tą nazwą krył się wydział sanitarny Ludowego Związku Kobiet, jednej
z cywilnych przybudówek do Batalionów Chłopskich[2].
Koordynatorka i instruktorka
Kroczek, jako wysoko postawiona działaczka LZK-ZK, organizowała w
podległych sobie wioskach (np. w Młyńczyskach, Wilczyskach i Kiczni)
konspiracyjne szpitale. Placówki te – do których udało się przyciągnąć
prawdziwych lekarzy – udzieliły pomocy kilkudziesięciu potrzebującym
ludziom. Wśród nich było dwudziestu pięciu partyzantów BCh, ale też
czterech żołnierzy sowieckich, co dowodzi, że ludowcy współpracowali z
Armią Czerwoną przy wyzwalaniu polskich ziem spod okupacji niemieckiej. W
lazaretach zakładanych przez Genowefę radzono sobie z takimi
problemami, jak złamania kości, rany postrzałowe czy trudne przypadki
zapalenia płuc. Na tym jednak aktywność Kroczkówny się nie kończyła.
Zdolna Genia prowadziła także ożywioną działalność edukacyjną. Przede
wszystkim, szkoliła pielęgniarki i sanitariuszki (łącznie było to
kilkadziesiąt kursantek, spośród których część trafiła później do
plutonów BCh). Niosła również oświatę ludności wiejskiej, propagując
zasady higieny oraz podnosząc świadomość chłopów dotyczącą tyfusu i
czerwonki.
LSB „Opór”
Genowefa Kroczek posługiwała się w konspiracji pseudonimem „Lotte”
(aczkolwiek była też znana jako „Lotka” i „Lutka”). Owo przybrane imię
stanowiło hołd dla pewnej niemieckiej wolontariuszki, która w ramach
działalności dobroczynnej odwiedziła szpital psychiatryczny i została
zamordowana przez któregoś z tamtejszych pacjentów. Gdy Kroczkówna
obierała ten obcobrzmiący pseudonim, nie przypuszczała jeszcze, że w
przyszłości sama zginie z ręki swojego byłego podopiecznego. Ale o tym
później. Podczas II wojny światowej Genia była nie tylko komendantką
lokalnego Zielonego Krzyża, lecz także szefową sekcji sanitarnej
oddziału Ludowej Straży Bezpieczeństwa „Opór” (pod szyldem LSB
funkcjonowały liczne jednostki Batalionów Chłopskich, które w 1943 r.
odmówiły scalenia z Armią Krajową[3]). Grupą „Opór” dowodził Wojciech
Dębski „Bicz” pochodzący ze Starej Wsi na Limanowszczyźnie. Temu
wybitnemu „leśnemu” zawdzięczamy wiele udanych akcji, np. rozbrojenie
czterdziestoosobowego oddziału Niemców w Podegrodziu (Nowosądeckie).
Ubecy Wyklęci
Dalsze losy Ludowej Straży Bezpieczeństwa „Opór” potoczyły się dość
dziwnie. W roku 1945, gdy wielu polskich żołnierzy podejmowało decyzję o
kontynuacji walki zbrojnej (tym razem z nowym okupantem – Sowietami i
ich polskojęzycznymi, komunistycznymi marionetkami), większość
partyzantów „Oporu” zasiliła szeregi Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego.
Niektórzy ludowcy, jak choćby Tadeusz Lecyń „Czapka”, polubili swoją
pracę i zaakceptowali stalinowski totalitaryzm. Inni jednak czuli się w
nowej roli tak źle, że potajemnie nawiązali współpracę z
niepodległościowym podziemiem antykomunistycznym. Do zaszczytnego grona
sabotażystów, wartowników UB, należeli Wojciech Dębski „Bicz” i jego
konspiracyjny zastępca Teofil Górka „Dywan”, prywatnie narzeczony
Genowefy Kroczek. Czyżby od początku chcieli oni infiltrować czerwony
aparat represji[4]? Jedno jest pewne: „Bicz” i „Dywan” utrzymywali
kontakt z aktywnymi oddziałami Armii Krajowej. Starali się również
pracować w taki sposób, żeby nie utrudniać życia tym antyreżimowym
grupom.
Rozbicie aresztu w Limanowej
O nielojalności Dębskiego, Górki i innych chłopaków z BCh doskonale
wiedziało kierownictwo limanowskiego PUBP. Weterani LSB „Opór” nie
zawsze potrafili bowiem zatuszować takie drobiazgi, jak ukrywanie
akowskiej broni czy przemycanie grypsów od uwięzionych Żołnierzy
Wyklętych. Przełożeni „Bicza” i „Dywana” – ideowi peperowcy z Niska na
Podkarpaciu – rozważali nawet możliwość zwolnienia delikwentów z pracy.
17 kwietnia 1945 r. oddział AK pod dowództwem Jana Wąchały „Łazika” bez
jednego wystrzału rozbił ubecki areszt w Limanowej, uwalniając
czternaścioro więźniów politycznych. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie
świadoma współpraca plutonu wartowniczego o bechowskim rodowodzie.
Teofil Górka „Dywan”, Antoni Mruk „Guzik” i Franciszek Miśkowiec „Wacek”
(uprzedzeni o planowanym szturmie) dobrowolnie wpuścili Niezłomnych na
teren więzienia. Kiedy akowcy zaatakowali piętro budynku, wywiązała się
okrutna strzelanina. „Guzik” i „Wacek” stracili w niej życie, a dyrektor
UB, jego żona i jeden z funkcjonariuszy ponieśli rany.
Skatowany na śmierć
Nazajutrz bezpieka aresztowała Wojciecha Dębskiego „Bicza”. Komuniści
uznali, że chociaż nie brał on udziału w operacji partyzanckiej Jana
Wąchały „Łazika”, to jednak jest odpowiedzialny za niesubordynację
ubeków wywodzących się z Ludowej Straży Bezpieczeństwa „Opór”. Mimo iż
mężczyzna miał za sobą krótkotrwałą służbę w PUBP, zatłuczono go kijami
jak zwykłego aresztanta (czy zrobiono to umyślnie, czy też zgon ofiary
nastąpił wskutek zbyt intensywnego przesłuchania?). Tak zginął Wojciech
Dębski „Bicz”, uczestnik wojny obronnej 1939 roku, znakomity „leśny” z
czasów okupacji hitlerowskiej. Jego zwłoki, podobnie jak szczątki
„Guzika” i „Wacka”, zostały barbarzyńsko wrzucone do szamba na terenie
lokalnego Urzędu Bezpieczeństwa[5]. Dopiero po odwilży gomułkowskiej, w
roku 1957, rodziny Dębskiego, Mruka i Miśkowca zdołały zmusić PZPR do
wydania zgody na ekshumację i godny pochówek sponiewieranych kombatantów
BCh. Trzej przyjaciele Żołnierzy Wyklętych zostali pogrzebani na
cmentarzu rzymskokatolickim w Limanowej.
Oddział antykomunistyczny
Nieposłuszni wartownicy, którzy wiosną 1945 r. pozwolili intruzom
przekroczyć drzwi PUBP, w większości dołączyli do uciekających więźniów.
Grupa dezerterów z Teofilem Górką na czele przekształciła się wkrótce w
partyzancki oddział antykomunistyczny. Zmartwychwstanie „Dywana” jako
człowieka „żyjącego prawem wilka”[6] sprawiło, że do akcji wróciła
również jego ukochana, Genia Kroczkówna „Lotte”. Niestety, dziewczyna
trafiła niebawem w szpony ubecji, która zamierzała z niej uczynić kartę
przetargową w demonicznej grze z Górką. O tym, jak ważna jest „Lotte”
dla „Dywana”, wiedziano dzięki donosom Tadeusza Lecynia „Czapki” –
eksbechowca, który autentycznie przeszedł na stronę bolszewii. 9 maja
1945 r. drużyna „Dywana” bezkrwawo odbiła młodą sanitariuszkę i
dwanaście innych osób. Dokonała tego dzięki garstce pozostałych w
bezpiece dywersantów, którzy po prostu przekazali Niezłomnym klucze do
więziennych cel. A dlaczego stalinowcy niczego nie zauważyli? Bo akurat
opijali z czerwonoarmistami upadek nazistowskich Niemiec[7].
Strzał w głowę
Kondycja psychofizyczna, w jakiej znajdowała się Genowefa Kroczek po
opuszczeniu ubeckich kazamatów, była nie do pozazdroszczenia. Panna
„Lotte”, niegdysiejsza wspomożycielka ofiar wojny, teraz sama
potrzebowała opieki medycznej. Wybawiciele zastali ją mocno poturbowaną
oraz dotkniętą faktem, że przetrzymywano ją w jednej celi z Niemkami i
folksdojczkami. Początkowo „leśni” ukryli Genię w którymś z zaufanych
gospodarstw w Mordarce, później jednak Górka przeniósł ją do specjalnej
kryjówki pod Modyniem. 14 maja 1945 r. cały oddział rozpoczął
przygotowania do kolejnej relokacji, ale przeszkodziła mu w tym zadaniu
niespodziewana obława UB. Spanikowani partyzanci rzucili się do
ucieczki, na co agresorzy zareagowali serią z broni maszynowej.
Kroczkówna została postrzelona w nogę. Do cierpiącej sanitariuszki
podszedł jej dawny pacjent, Tadeusz Lecyń „Czapka”, i zapytał o miejsce
pobytu „Dywana”. Dziewczyna „odpowiedziała, że nie wie, a jakby
wiedziała, to i tak by nie powiedziała”[8]. Zirytowany zdrajca dobił ją
strzałem w głowę.
Egzekucja mordercy
Ciało Genowefy przez wiele godzin leżało na świeżym powietrzu, pod gołym
niebem. Usunięciem zwłok zajęli się dopiero podwładni Teofila Górki
„Dywana”, którzy przystąpili do tych czynności, gdy okolica wydała im
się w miarę bezpieczna. Pogrzeb bohaterki miał miejsce na cmentarzu
parafialnym w Przyszowej. Śmierć zasłużonej sanitariuszki nie mogła ujść
„Czapce” na sucho. Po dwóch nieudanych próbach zlikwidowania bandyty
misję pomszczenia Kroczkówny powierzono Marianowi Mordarskiemu ps.
„Orzeł” i Janowi Millanowi ps. „Pantera”. 19 czerwca 1945 r. obaj
akowcy, którzy uważnie obserwowali ubeków Tadeusza Lecynia i Antoniego
Zonia, weszli za śledzonymi do jednej z małopolskich restauracji
(Limanowa, Rynek). Tam, w lokalu gastronomicznym Kazimierza Florka,
ostatecznie rozprawili się z zabójcą „Lotte”. Kilka lat później
Mordarski wrócił do cywila i... zrobił wspaniałą karierę jako
mikrobiolog[9]. Już w 1950 r. zaoferowano mu posadę asystenta na
Akademii Medycznej we Wrocławiu. Potem pozwalano mu odwiedzać kraje
Zachodu.
III Rzeczpospolita
Na cmentarzu w Limanowej, niedaleko grobów „Bicza”, „Guzika” i „Wacka”,
wisiała kiedyś tablica pamiątkowa gloryfikująca ubeków (m.in. „Czapkę”) i
milicjantów zabitych w walkach z Żołnierzami Wyklętymi. W 2014 r.
anonimowy antykomunista zamalował ją czerwoną farbą i namalował na niej
znak Polski Walczącej. Opisane wydarzenie przypomniało Instytutowi
Pamięci Narodowej i Małopolskiemu Urzędowi Wojewódzkiemu o istnieniu
tego haniebnego reliktu PRL. Gdy podjęto decyzję o demontażu płyty,
krakowscy ipeenowcy wyruszyli na prowincję w celu wykonania powierzonego
im zadania. Jakże wielkie było ich zdumienie, kiedy odkryli, że kotwica
PW została starannie zmyta, a przed samą tablicą pojawiły się znicze
oraz świeże kwiaty! Akcja dekomunizacyjna przebiegła jednak bez
zakłóceń. Genowefa Kroczek „Lotte” długo pozostawała bohaterką
zapomnianą. Szczęśliwie, zaczęło się to zmieniać dzięki uczniom
Gimnazjum nr 2 w Nowym Sączu (2016-2017). Młodzież odnalazła mogiłę
sanitariuszki i zachęciła samorządowców do popularyzacji tej pięknej
postaci.
Narzeczony Kroczkówny
Teofil Górka „Dywan” urodził się 8 sierpnia 1923 r. w Siekierczynie koło
Limanowej. Należał do Stronnictwa Ludowego, podobno dysponował własnym
gospodarstwem rolnym. Utworzony przez niego oddział partyzancki nie miał
na koncie zbyt wielu sukcesów. Gdy latem 1945 r. grupa Górki została
rozbita przez limanowską bezpiekę, skonsternowany dowódca nie do końca
„zachował się jak trzeba”[10]. Młodzieniec, wspierany przez swoją
rodzinę, zdołał wybłagać PUBP o jeszcze jedną szansę. W zamian za
obietnicę przebaczenia ujawnił resztę swojej drużyny i oddał komunistom
część zgromadzonej broni palnej. Aparat represji, który widocznie
uwierzył w skruchę „Dywana”, uczynił go komendantem posterunku MO w
Łukowicy. Po pewnym czasie okazało się jednak, że ów „powrót syna
marnotrawnego”[11] był fałszywy. Teofil nawiązał bowiem współpracę z
samoobroną AK Zygmunta Wawrzuty „Śmiałego”. W roku 1946 Górka został
ostatecznie wydalony ze służby, a trzy lata później – aresztowany. 4
czerwca 1951 r. usłyszał wyrok czterech lat pozbawienia wolności.
„Łazik”, „Ogień” i „Ośka”
Jan Wąchała „Łazik”, który 17 kwietnia 1945 r. rozbił areszt PUBP w
Limanowej, jest bohaterem mało pochlebnej książki pt. „Oddział. Między
AK i UB – historia żołnierzy ‘Łazika’” (2016). Publikację tę przygotował
Jerzy Wójcik, redaktor naczelny krakowskiej i katowickiej „Gazety
Wyborczej”. Według autora, „Łazik” był pod koniec życia postacią bardzo
niejednoznaczną. Co więcej, został zlikwidowany przez podwładnych Józefa
Kurasia „Ognia”, kontrowersyjnego Niezłomnego z Podhala. Warto
odnotować, że „Ogień”, tak jak „Bicz” i „Dywan”, wywodził się z
Batalionów Chłopskich i miał w swojej biografii szokujący epizod z
UB/MO. Jednakże najciekawszym przykładem milicjanta-sabotażysty o
bechowskim rodowodzie jest Jan Sońta „Ośka”, wyjątkowy bohater Ziemi
Kielecko-Radomskiej (pisałam o nim w artykule zatytułowanym „Służył w
BCh, trafił do MO, wspierał Żołnierzy Wyklętych” – 2016 r.). Sońta
został za swoją postawę skazany na karę śmierci, lecz doczekał się
ułaskawienia dzięki wstawiennictwu kolegów z GL/AL i znajomych wojaków
radzieckich.
Natalia Julia Nowak,
10.01. – 26.02. 2018 r.
PS. Jeśli chodzi o Tadeusza Lecynia „Czapkę”, to polskie
podziemie niepodległościowe nie dawało mu spokoju nawet po śmierci.
Doszło wręcz do tego, że poakowski oddział Zygmunta Jońca „Zyga”
urządził zasadzkę na... kondukt pogrzebowy eskortujący zwłoki ubeka na
cmentarz! W wyniku udanego zamachu trumna zbrodniarza została
roztrzaskana, a kilku funkcjonariuszy-żałobników pożegnało się z życiem.
Nie chcę być złośliwa, ale przypomina mi się tutaj fragment piosenki
„Pogrzeb” zespołu Ramzes & The Hooligans: „Zapraszam wrogów i
przyjaciół, na pewno będzie mała zadyma. Uchwyty z trumny są dobre na
kastety i może ktoś mi towarzystwa dotrzyma?”.
PRZYPISY
[1] „Zielony Krzyż, wydział sanitarny Ludowego Związku Kobiet, utworzony
1942 od jesieni 1943 podporządkowany wydziałowi sanitarnemu KG BCh;
organizował służbę sanitarną dla BCh, Lud. Straży Bezpieczeństwa i
ludności cywilnej (szpitale polowe, szkolenie sanitariuszek – 1942-44
ok. 8 tys. osób, gromadzenie leków); jego działalnością kierowały M.
Szczawińska (‘Czarna Maria’) i A. Chorążyna (‘Hanka’)” [źródło: „Zielony
Krzyż”, Encyklopedia.pwn.pl]
[2] „Ludowy Związek Kobiet (LZK), konspiracyjna organizacja społ.-polit.
kobiet, utworzona II 1942, związana z ruchem lud. i uznająca
zwierzchnictwo Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego; prowadziła
służbę sanitarną, obsługę konspiracyjnej łączności i kolportażu
wydawnictw ‘Roch’ i BCh, pomoc rodzinom więzionych i pomordowanych,
zaopatrywanie w żywność oddziałów BCh, samokształcenie i tajne
nauczanie; w składzie kierownictwa LZK m.in.: A. Chorążyna, M.
Szczawińska, W. Tropaczyńska-Ogarkowa; LZK skupiał ok. 12 tys. kobiet, z
tego 8 tys. działało w Zielonym Krzyżu; prasa centralna (‘Żywią’,
‘Biedronka’) i terenowa; od 1945 członkinie LZK podjęły działalność w
PSL i ZMW RP ‘Wici’” [źródło: „Ludowy Związek Kobiet”,
Encyklopedia.pwn.pl]
[3] „Ludowa Straż Bezpieczeństwa, konspiracyjna organizacja zbrojna o
charakterze milicji partyjnej, tworzona od jesieni 1943 z oddziałów
terytorialnych Batalionów Chłopskich; polit. podporządkowana Centralnemu
Kierownictwu Ruchu Ludowego; organizacją kierował Centralny Wydział
LSB; komendant gł.: S. Koter (‘Poręba’); LSB ochraniała działalność SL
‘Roch’, zapewniała porządek społ. na wsi, wypełniając zadania określone
przez Kierownictwo Walki Cyw.; w skład organizacji weszła większość
garnizonów oraz oddziałów partyzanckich i oddziałów specjalnych BCh
(ponad 200), które nie podlegały wcieleniu do AK; 1944 LSB liczyła
kilkadziesiąt tys. czł. skupionych w załogach obwodowych, gminnych i
gromadzkich, gł. w okręgach: kiel., lubel. i krak.; IX 1945 LSB została
rozwiązana (wraz z BCh)” [źródło: „Ludowa Straż Bezpieczeństwa”,
Encyklopedia.pwn.pl]
[4] Podobno uczynili to na rozkaz swoich pryncypałów z zielonej konspiracji.
[5] Makabryczną, szambową wersję omawianych wydarzeń promuje Dominika
Kalaga, polonistka z Mszany Dolnej, autorka książki „Nie o taką Polskę
walczyli” (2015) [zob.: Stefan Hutek – „‘Nie o taką Polskę walczyli’ –
Spotkanie autorskie z Dominiką Kalagą”, Ziemialimanowska.pl]. Natomiast
dr Dawid Golik, pracownik krakowskiej ekspozytury Instytutu Pamięci
Narodowej, utrzymuje, że ciało Wojciecha Dębskiego „Bicza” zostało po
prostu zakopane w ziemi obok budynku limanowskiego PUBP [zob.: Dawid
Golik – „Rozbić areszt, uwolnić akowców”, Dziennikpolski24.pl].
[6] Aluzja do wiersza „Wilki” Zbigniewa Herberta.
[7] Hitlerowcy zniknęli z Limanowszczyzny już 19 stycznia 1945 r., ale
nie oznaczało to jeszcze oficjalnego zakończenia II wojny światowej. Za
początek PRL w powiecie limanowskim można uznać 27 stycznia 1945 r.,
kiedy to przybyła do Limanowej (a raczej: została tam przyniesiona na
sowieckich bagnetach) delegacja sił bezpieczeństwa z Rzeszowszczyzny.
Stalinizm trwał na Ziemi Limanowskiej do roku 1957, czyli do objęcia
władzy przez Czesława Bogacza, reformistycznego przewodniczącego
Prezydium MRN.
[8] Relacja naocznego świadka, Teofila Górki „Dywana” [cyt. za: Dawid
Golik – „Niezłomna sanitariuszka ‘Lotte’”, Dziennikpolski24.pl].
[9] „Mordarski Marian, ur. 10 XI 1927, Nowy Sącz, zm. 4 II 2003,
Wrocław, mikrobiolog; od 1971 profesor Inst. Immunologii i Terapii
Doświadczalnej im. L. Hirszfelda we Wrocławiu (1986-99 dyrektor); od
1991 członek PAN; od 1962 redaktor nacz. czasopisma ‘Postępy Higieny i
Medycyny Doświadczalnej’; prace z zakresu biologii i taksonomii
promieniowców, biosyntezy antybiotyków i innych wtórnych metabolitów,
mechanizmu działania antybiotyków na komórki bakteryjne i nowotworowe,
immunomodulatorów i ich działania” [źródło: „Mordarski Marian”,
Encyklopedia.pwn.pl]
[10] Nawiązanie do słów Danuty Siedzikówny „Inki” – sanitariuszki 5.
Wileńskiej Brygady AK majora Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” – która w
swoim ostatnim więziennym grypsie napisała: „Jest mi smutno, że muszę
umierać. Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba...”.
[11] Por.: Ewangelia wg św. Łukasza, rozdział 15, wersety 11-32.
WYKAZ ŹRÓDEŁ
1. Dawid Golik – „Niezłomna sanitariuszka ‘Lotte’” [„Dziennik Polski”, Dziennikpolski24.pl]
2. Dawid Golik – „Rozbić areszt, uwolnić akowców” [„Dziennik Polski”, Dziennikpolski24.pl]
3. Dawid Golik – „‘Śmiały’ do samego końca” [„Dziennik Polski”, Dziennikpolski24.pl]
4. Piotr Subik – „Kobiety wyklęte, czyli walka z komuną niezależnie od płci” [„Dziennik Polski”, Dziennikpolski24.pl]
5. Maciej Korkuć – „Od likwidacji ubeków do katedry naukowej. ‘Śmiga’ –
naukowiec z przeszłością” [„Gazeta Polska”, Gazetapolska.pl]
6. Filip Musiał – „Śmierć nie pytała o wiek” [„Tygodnik Powszechny”, Tygodnikpowszechny.pl]
7. Agnieszka Małecka – „Młodzież odkrywała sądeckich bohaterów” [„Dobry Tygodnik Sądecki”, Dts24.pl]
8. Tatiana Biela – „Nowy Sącz - Łukowica: gimnazjalistki znalazły patronkę dla parku” [„Dobry Tygodnik Sądecki”, Dts24.pl]
9. Dominika Kalaga – „Limanowa w okresie drugiej wojny światowej”
[„Informator Miejski. Wydanie specjalne: 450 lat miasta Limanowa
1565-2015”, Miasto.limanowa.pl]
10. Magdalena Dyląg – „Limanowa w okresie PRL-u” [„Informator Miejski.
Wydanie specjalne: 450 lat miasta Limanowa 1565-2015”,
Miasto.limanowa.pl]
11. Jerzy Bednarek – „Przestępczość wśród funkcjonariuszy aparatu
bezpieczeństwa w latach 1946-1950 w ocenie Biura do spraw
Funkcjonariuszy MBP” [„Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej”,
Bazhum.muzhp.pl]
12. Alicja Gałęziowska – „Genowefa Kroczek ‘Lotte’ (1919-1945)” [Fundacja Centrum Edukacji Mobilnej, Bohaterzy.edumobile.pl]
13. Alicja Gałęziowska – „Natalia Kunicka i Klaudia Padula uczennice
Gimnazjum nr 2 im. ks. Jana Twardowskiego w Nowym Sączu walczą o mandaty
poselskie na XXIII Sesję Sejmu i Młodzieży” [Szkoła Podstawowa nr 3 im.
Jana Kochanowskiego w Nowym Sączu – oddziały gimnazjalne (Gimnazjum nr 2
im. ks. Jana Twardowskiego w Nowym Sączu), G2.jp.net.pl]
14. Wiktoria Bulanda, Paweł Kunicki – „Genowefa Kroczek” [Urząd Gminy Łukowica, Lukowica.pl]
15. Wiktoria Bulanda, Paweł Kunicki – „Genowefa Kroczek ‘Lotte’” [YouTube, Youtube.com/user/kania170]
16. Stefan Hutek – „‘Nie o taką Polskę walczyli’ – Spotkanie autorskie z
Dominiką Kalagą” [Ziemia Limanowska, Ziemialimanowska.pl]
17. Kazimierz Wilk – „Rozbicie ubeckiego aresztu w Limanowej, przez
Kamienną Górę do oddziału Ognia, wrocławski profesor światowej sławy”
[Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej,
Armiakrajowazgorzelec.blogspot.com]
18. Karolina Kot – „Limanowa – groby żołnierzy Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich” [Strażnicy Czasu, Straznicyczasu.pl]
19. Grzegorz Wąsowski – „Krótka refleksja na temat kontrowersji wokół
postaci Józefa Kurasia ‘Ognia’, odpowiedniej perspektywy i patriotyzmu
pejzażu” [wPolityce, Wpolityce.pl]
20. Magdalena Kościółek – „6 mandatów dla gimnazjalistów” [miastoNS, Miastons.pl]
21. Jerzy Wójcik – „Osiem śmierci ‘Łazika’. Historia dowódcy patrolu
likwidacyjnego AK na Sądecczyźnie” [Nowa Historia,
Nowahistoria.interia.pl]
22. Szymon Nowak – „‘Oddział. Między AK i UB – historia żołnierzy Łazika’ J. Wójcik – recenzja” [Historia, Historia.org.pl]
23. Piotr Szubarczyk – „Inka. Zachowałam się jak trzeba...” [Dom Wydawniczy „Rafael”, Kraków 2013]
24. Janusz Gmitruk – „Bataliony Chłopskie” [szósty tom cyklu „Polska
Walcząca – Historia Polskiego Państwa Podziemnego”, Edipresse-Kolekcje i
Bellona SA, Warszawa 2015]
25. Zbigniew Herbert – „Wilki” [utwór poetycki z tomu „Rovigo”, Bliskopolski.pl]
26. „Marta Florkiewicz-Borkowska Nauczycielem Roku 2017!” [„Głos Nauczycielski”, Glos.pl]
27. „Historia ‘Łazika’” [Nowa Historia, Nowahistoria.interia.pl]
28. „‘Łazik i inni: historie splątane’ – spotkanie z cyklu ‘Krakowska
Loża Historii Współczesnej’” [Nowa Historia, Nowahistoria.interia.pl]
29. „Mogiła Genowefy Kroczek ps. ‘Lotte’, ofiary terroru stalinowskiego z
1945 r. w Przyszowej” [Groby Wojenne na Terenie Małopolski,
Grobywojenne.malopolska.uw.gov.pl]
30. „Kwatera wojenna z I i II wojny światowej nr 366 w Limanowej” [Groby
Wojenne na Terenie Małopolski, Grobywojenne.malopolska.uw.gov.pl]
31. „Streszczenie rozprawy doktorskiej mgr. Joanny Kurczab pt. ‘Aparat
bezpieczeństwa wobec Podziemia Niepodległościowego w powiecie
limanowskim w latach 1945-1957’” [Instytut Historii im. Tadeusza
Manteuffla PAN, Ihpan.edu.pl]
32. „Ruch ludowy w służbie RP – Opór” [Instytut Pamięci Narodowej, Ipn.gov.pl]
33. „70. rocznica akcji rozbicia więzienia św. Michała w Krakowie –
Kraków, 18 sierpnia 2016” [Instytut Pamięci Narodowej (oddział
krakowski), Krakow.ipn.gov.pl]
34. „70. rocznica akcji rozbicia więzienia św. Michała w Krakowie” [Kraków Travel, Krakow.travel]
35. „Czas okupacji” [Urząd Gminy Łukowica, Lukowica.pl]
36. „Partyzantka” [Urząd Gminy Łukowica, Lukowica.pl]
37. „Historia Łukowicy cd.” [Gimnazjum w Łukowicy, Lukowica.neostrada.pl]
38. „Historia wsi Jadamwola” [Szkoła Podstawowa im. Kazimierza Pułaskiego w Jadamwoli, Spjadamwola.strefa.pl]
39. „Uczniowie Gimnazjum nr 2 ubiegają się o mandaty poselskie na XXII
Sesję Sejmu Dzieci i Młodzieży” [Urząd Miasta Nowego Sącza, Nowysacz.pl]
40. „Nowy Sącz: Kandydaci na posłów z Gimnazjum nr 2” [Sądeczanin, Sadeczanin.info]
41. „Artykuł o partyzantce z Przyszowej Genowefie Kroczek” [Ziemia Limanowska, Ziemialimanowska.pl]
42. „Przyszowa 2017 – Tropem Wilczym” [Stowarzyszenie Rekonstrukcji
Historycznych 1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK , Grh.limanowa.org]
43. „Nasza ‘Inka’. Mogiła sanitariuszki AK Genowefa Kroczek ‘Lotte’”
[Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznych 1. Pułku Strzelców
Podhalańskich AK,
Facebook.com/Stowarzyszenie-Rekonstrukcji-Historycznych-1-PSP-AK-468633663161836]
44. „Limanowa, 17 kwietnia 1945 r. Zatrzymać komunistyczny terror...”
[Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznych 1. Pułku Strzelców
Podhalańskich AK, Limanowa.in]
45. „‘Opór’ we wspomnieniach...” [Limanowa.in, Malopolska.in]
46. „Żołnierze wyklęci – Cześć Ich Pamięci!” [Limanowa.in, Sacz.in]
47. „Zamalowano tablicę szkalującą Żołnierzy Wyklętych” [Niezalezna.pl, Limanowa.in]
48. „Usuną tablicę gloryfikującą UB za walkę z ‘Żołnierzami Wyklętymi’” [Wprost.pl, Limanowa.in]
49. „Kontrowersyjna tablica została usunięta” [Limanowa.in]
50. „Uroczyście uczczono pamięć o ‘Żołnierzach Wyklętych’” [Limanowa.in]
51. „De Press – Myśmy Rebelianci” [YouTube, Youtube.com/user/powstanie44]
52. „Ramzes & The Hooligans – Pogrzeb” [YouTube, Youtube.com/user/baksiu95]
53. „Syn marnotrawny” [Biblia Tysiąclecia, Biblia.deon.pl]
54. „Zielony Krzyż” [Encyklopedia PWN, Encyklopedia.pwn.pl]
55. „Ludowy Związek Kobiet” [Encyklopedia PWN, Encyklopedia.pwn.pl]
56. „Ludowa Straż Bezpieczeństwa” [Encyklopedia PWN, Encyklopedia.pwn.pl]
57. „Mordarski Marian” [Encyklopedia PWN, Encyklopedia.pwn.pl]
58. „Żelazne kompanie” [film dokumentalny Janusza Gmitruka i Wojciecha Nalazka, TVP 2002]
59. „Z archiwum IPN. ‘Ośka’” [film dokumentalny Tadeusza Doroszuka i Adama Sikorskiego, TVP 2009]
60. „Rozkaz sumienia” [serial fabularno-dokumentalny Roberta Miękusa i Marcina Cygala, TVP 2013]
61. Natalia Julia Nowak – „Służył w BCh, trafił do MO, wspierał
Żołnierzy Wyklętych” [Njnowak.tnb.pl, Njnowak.blogspot.com,
Njnowak.wordpress.com, Njnowak.tumblr.com, Njnowak.livejournal.com]